Büyük Selçuklu Devleti’nin güçlü bir idari yapıya kavuşmasının öncülerinden olan devrinin en önemli bürokratlarından Nizamülmülk’ün her döneme ışık tutacak bazı ifade ve aktarımlarını paylaşma gereği hissettim. Faydalı olacağını umut ediyorum.
Hikaye 21
“Süfyan es-Sevri şöyle demiştir: “Sultanların en iyisi ilim erbabıyla düşer kalkar. Alimlerin en kötüsü de sultanlarla düşer kalkar” s. 125.
Hikaye 22
“Ömer Hattab da şöyle der: Ülkeye zarar veren, halkı tebah eden şeyler arasında padişaha ulaşma zorluğundan daha büyük bir şey yoktur. Halkın padişaha kolay ulaşmasından daha faydalı, daha heybetli bir şey olamaz. Özellikle padişahın görevlendirdiği kişilerle amiller padişaha kolay ulaşılabildiğini bilirlerse, kimseye zulme meyledemez; haksız yere vergi alamaz.” s.125.
Hikmet
“Lokman Hekim der ki: Dünyada ilimden iyi dostum yok. İlim hazineden üstündür. Çünkü hazineyi koruman gerekirken, ilim seni korur” s. 125
Dokuzuncu Fasıl
Devlet Müşrifleri ve Geçimleri
“Kendisine tam manasyıla güvenilen kimselere işraf görevi verilir. Müşrif dergahta olan biteni bilir. İstenildiği zaman bilgisine başvurulur. Müşrif her bölgeye ve şehre bir naip gönderir. Bu kişi yapılanları, devletin mallarını gözetir. Az veya çok ne yapılırsa, ondan haberi olur. Bunların geçimlikleri halkın sırtına yük olmamak üzere beytülmaldan karşılanır. Hainliğe, rüşvete ihtiyaç duymamaları sağlanır. Dürüst çalışmaları neticesinde büyük faydalar elde edilir” s. 128.
“Unvan çoğaldıkça değeri düşer… Memleketin ilkelerinden biri de lakaplara özen göstermek, herkesin liyakatine, rütbesine göre unvanını korumaktır” s. 234.
“Padişah eski adetlere sadık kalırsa hiçbir konuda kaygılanmasına yer olmaz” s. 282.
Hikaye 63
Humus Valisi’nin Ömer bin Abdülaziz’e mektubu:
“- Humus şehrinin duvarları harabeye döndü. Onarılması gerek. Ne buyurursunuz?
Aynı kağıda cevabını yazdı:
– Humus şehrinin duvarlarını adalet duvarı haline getir. Yolları korkudan, zulümden temizle. O zaman duvarın harca, kerpice ihtiyacı kalmaz” s.355
İkinici Fasıl 1. Hikaye’de Hz. Peygamber’in bir hadisini zikreder:
Herkes kıyamet günü toplanır. İçlerinde Allah’ın kullarına hükmedip zulüm ile yöneticilik yapanlar elleri zincirlenmiş olarak getirilir. Bu kişiler elleri bağlı olarak cehenneme atılır. s. 69.
Dr. Nurullah GÜNGÖR
nurullah@nurullahgungor.com.tr
KAYNAKÇA
Nizamülmülk, Siyasetname, trc. Mehmet Kanar, Say Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2019.