Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Teksas’lı bir avukat ve politikacı olan ve aynı zamanda ülkenin politik serüveninde de önemli katkıları bulunan Bob Strauss’a bir gün hararetli geçen bir konferans ortamında “sizin temsil ettiğiniz taraf hangisidir?” Diye sormuşlar. O, “ben ‘sözleşme’den yana tarafım demiş.” (Garment, 2019:7). Demokratlardan olan Strauss’un bu cevabı salondakileri oldukça şaşırtmış. Oysaki son derece yalın olan bu cevabın altında tüm ABD tarihinin en önemli sırrı mevcuttu.

Çünkü ABD anayasası şu sözlerle başlamaktaydı. “Biz, Birleşik Devletler Halkı, daha mükemmel bir birlik yaratmak, adaleti sağlamak, ülke içinde huzuru güvence altına almak, ortak savunmayı gerçekleştirmek, genel refahı artırmak ve özgürlüğün nimetlerini kendimize ve gelecek kuşaklara sağlamak için bu Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’nı takdir ve tesis ediyoruz.”

Görüyoruz ki bu sözleşme halk adına yapılmıştı, adalet, dayanışma, refah ve özürlük bir nimet olarak görülüyordu. Bunlar kırmızı çizgilerdi. Belki de Strauss bu ilkelerin verdiği güçle anayasadan yana taraf olduğunu söylüyor ve onu siyaset üstü bir konuma koyuyordu. Nitekim ABD Senato Üyesi Daniel Webster 15 Mart 1837 yılında “Tek ülke, tek anayasa, tek yazgı” diyerek anayasaya atfedilen kutsallığı oldukça yalın bir şekilde ifade ediyordu.

ABD büyük bir iç savaş yaşamıştı, ekonomik buhranı atlamıştı, ırkçılık dönem dönem dozunu giderek arttırmış büyük bir kaosa yol açmıştı, ülkede siyasi suikastlar yaşanmış ve toplum belirsizlik ile yüz yüze gelmişti. Sovyetler ile olan soğuk savaş neredeyse nükleer bir krizi tetikleme noktasına ulaşmıştı. Ama bunların hepsi bir şekilde atlatıldı. Kontrol ve denge prensibiyle sınırlandırılan iktidar kamusal alanda  kendisini ispatlama yarışına başlamıştı. Böylece üzerinde baskı hissetmeyen kamusal organlar geçmiş hatalardan ders alarak dinamik bir yapılanma süreci başlattı, bilimsel ve teknolojik ilerlemeler arttı, uzay yarışları başladı, ırkçılık sorunu spesifik bazı durumlar dışında geriledi, yargıya olan güven kuvvetlendi ve demokratik değerler toplumun büyük çoğunluğu tarafından benimsendi.

Peki tüm bu reform diyebileceğimiz atılımlar nasıl oldu? Düştükten sonra her seferinde yeniden nasıl kalkabildiler? İşte bu sır Strauss’un “sözleşme’ye olan bağlılık” yanıtında saklı. Onlar zaman zaman yaşanan güçlüklere rağmen sözleşmeye olan sadakatlerinden kati suretle taviz vermediler. Çünkü ABD anayasası 1787 yılında hazırlanırken George Mason “akıllı ve adil bir hükümet” kurmak isteyenler için bir rehber olacağını ifade etmişti.

Amerikalı akademisyen Suzanne Garment bu durumu şu şekilde açıklıyor:

“Amerikan Anlaşması’nı, bu ülkede son birkaç yüzyıldır varlığını sürdüren ve çoğu zaman siyasi düzenlemelerimizin dağılmasına engel olan bir dizi siyasi fikir olarak düşünebiliriz. (Birçok hatalı dönemden geçtik. Sonuçta bir İç Savaş yaşadık ve kesinlikle dağılmaya yaklaştığımızı düşündüğümüz başka zamanlar da vardı.) Ülkedeki zıt kutuplu siyasi görüşler ve çıkarları arasındaki durmaksızın devam eden sürtüşmelere rağmen, Anlaşmanın her zaman temsil edilmeye ihtiyacı vardır.” (Garment, 2019:7).

Garment’in de vurguladığı üzere, ABD’de şartlar ve koşullar ne olursa olsun, devleti oluşturan yapıların hep beraber kurucu sözleşmenin ruhuna sadakat göstermesi; her türlü kriz ortamından çıkmayı kolaylaştıran, güven ve özgürlük duygusunu gelecek nesillere aktaran, refahı yaşam biçimi haline getiren vazgeçilmez bir dayanak olarak görülmektedir.

Ne de olsa “karanlık dönemlerde insan berrak bir inanca ve sağlam temellere dayanan bir umuda ihtiyaç duyar” (Russell, 2015:11).

Dr. Nurullah GÜNGÖR

nurullah@nurullahgungor.com.tr

Instagram @dr_ngungor

Kaynakça:

GARMENT Suzanne, “Here’s the Deal: Twelve Rules to Restore Our Social Contract”, American Interest, Vol 15, Issue 2, p7-9, 3p. November/December 2019.

RUSSELL Bertrand, “Politik İdealler”, çev. Sibel Neslişah Hazar, BGST Yayınları, 2015, İstanbul.

“ABD Anayasası”, Erişim, 13 Şubat 2021, https://photos.state.gov/libraries/turkey/231771/PDFs/abd-anayasasi.pdf